مفهوم سلامت
مفهوم سلامت
قلب ، مرکز فرماندهی انسان
أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا ۖ فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ
آیا در زمین سیر نکردند تا آنان را قلبهایی باشد که با آن تعقل کنند یا گوشهایی که با آن بشنوند چرا که چشم‌های آنان کور نمی‌شود بلکه قلبهایی که در سینه‌هاست کور می‌شود
(ختم اللهُ علی قلوبهم) خدا بر دلهای آنها مهر نهاد
(ثمّ قَسَت قلوبُکم) سپس سخت‌دل شدید
ألا بِذکر اللهِ تطمَئنُ القلوب) آگاه باشید که با نام خدا دلها آرامش پیدا میکند.)
وقتی ما می‌بینیم در قرآن کوری، مریضی، قساوت، آرامش، تکبّر، غفلت، وسوسه، هدایت، و... به قلب نسبت داده می‌شود از آنجا که این ویژگی‌ها با قلب به معنای روح سازگاری دارند، از مجموع این قرینه‌ها یقین پیدا می‌کنیم که قلب در قرآن، به معنای قلب باطنی و روح است و قلب را در آیه‌هایی که آن را جایگاه تفکّر معرفی میکند به همین معنا می‌گیریم.
در روایات نیز از همین روش استفاده می‌کنیم و قلبی که جایگاه تفکّر معرفی شده، به معنای روح می گیریم
یا هشام ان اللَّه تعالى یقول فی کتابه: إِنَّ فِی ذلِکَ لَذِکْرى لِمَنْ کانَ لَهُ قَلْبٌ
اى هشام به راستى خداى تعالى در کتاب خود مى‌فرماید: «به راستى در این قرآن یاد‌آورى است براى کسى که دلی دارد یعنی عقل دارد.
قلب صنوبری نخستین عضوی است که روح به آن تعلق می‌گیرد چرا که در اثر بیهوشی و غش و امثال آن شعور و ادراک انسان از کار می‌افتد ولی ضربان قلب و نبضش هنوز زنده است در صورتی که اگر قلبش از کار بیفتد دیگر حیاتی برایش باقی نمی‌ماند. بارها در آزمایش‌های علمی مغز مرغ را بیرون آورده‌اند و دیده‌اند که آن حیوان همچنان زنده است. پس مبدأ حیات در آدمی، قلب اوست به این معنی که روحی که در هر جانداری هست نخست به قلب او تعلق می‌گیرد و پس از آن به سایر اعضا تعلق می‌گیرد
و همچنین به طور یقین آثار و خواص روحی و روانی چون احساسات، شعور و اراده، حب، بغض، امید و ترس و... همه مربوط به قلب است یعنی روح وقتی این حالتهای روحی را به وسیله مغز درک میکند اثر آن در قلب صنوبری و جریان خون ظاهر می‌شود
قال ابا عبدالله (علیه السلام)اِعْلَمْ يَا فُلاَنُ إِنَّ مَنْزِلَةَ اَلْقَلْبِ مِنَ اَلْجَسَدِ بِمَنْزِلَةِ اَلْإِمَامِ مِنَ اَلنَّاسِ اَلْوَاجِبِ اَلطَّاعَةُ عَلَيْهِمْ أَ لاَ تَرَى أَنَّ جَمِيعَ جَوَارِحِ اَلْجَسَدِ شُرَطٌ لِلْقَلْبِ وَ تَرَاجِمَةٌ لَهُ مُؤَدِّيَةٌ:
امام صادق علیه السلام میفرمایند : بدان که قلب نسبت به جسد انسانی به منزله امام است برای مردم که همه باید اطاعتش را بنمایند ، مگر نمی بینی که تمام جوارح و اعضاء جسد اعوان و ایادی و مفسر قلب هستند.
قلب مرکز فرماندهی انسان، آئینه روح و مرکز پاسخ به نیازهای عقل یا خواسته های نفس از طریق دیگر اعضای بدن می باشد ، طب مدرن مغر را مرکز بدن انسان میداند.
انسان دارای روح، عقل،جسم و نفس است ، طب مدرن فقط نسبت به جسم آن هم با نگاه داروینی شناخت دارد .
نیت ،حزم،عزم و اراده ابزار تسلط قلب بر انسان است .
امام صادق علیه السلام :
ما ضَعُفَ بَدَنٌ عَمّا قَوِيَتْ عَلَيْهِ النِّيَّةُ؛
امام صادق علیه السلام:هیچ بدنی از تحمل آنچه نیَّت ؛توان آن را داشته باشد ناتوان نشده است.
دوم ؛ معده، خانه بیماری ها :
قال النبیُّ (ص) المِعدهُ بیتُ الدَّاءِ و الحمیهُ راس الدوا و اعط کل بدن ما عودته
پیامبر اکرم صلی الله و علیه و اله و سلم : معده خانه بیماری هاست و پرهیز راس داروهاست و بدنت را به آنچه بدان خو کرده واگذار .
1.معده خانه بیماریهاست و نوشیدنی ها و خوردنی ها طیب و خبیث و روش مصرف آن موثر در این مساله است از دیگر علل اصلی بیماری های انسان از منظر وحی و طب اسلامی ؛
2.گناه و ظلم:
امام رضا(علیه السلام) در این می‌فرماید: هر گاه مردم گناه تازه‌ای را انجام دهند که در گذشته انجام نداده‌ند، خداوند متعال آنها را به بیماری تازه و بی‌سابقه‌ای مبتلا میکند
3.آزمایش و ابتلای الهی است :
امام صادق عليه السلام:
در بهشت مقام و منزلتي وجود دارد كه هيچ بنده اي به آن نرسد، مگر به درد و بيماري اي كه در بدنش حادث شود.
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ
خداوند می فرماید : هرگونه مصیبتی به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست و خدا از بسیاری در می گذرد.
مهمترین علل بیماری ها در طب مدرن ژن و سلول، میکروب ، ویروس ، انگل و باکتری ، عدم توازن در ریز مغزها، که با یک نگاه حداقلی و بدون در نظر گرفتن حتی دیگر مسائل مادی نظیر مزاج فقط در دایره مسایل مربوط به جسم خلاصه می شود.
قلب موثر ترین عامل در سلامت
رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهُ: فِي اَلْإِنْسَانِ مُضْغَةٌ إِذَا هِيَ سَلِمَتْ وَ صَحَّتْ سَلِمَ بِهَا سَائِرُ اَلْجَسَدِ فَإِذَا سَقُمَتْ سَقُمَ بِهَا سَائِرُ اَلْجَسَدِ وَ فَسَدَ وَ هِيَ اَلْقَلْبُ.
رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم: در وجود انسان پاره گوشتی است که اگر صحیح و سالم باشد سایر اعضای بدن نیز سالم است و اگر مریض باشد سایر اعضای بدن نیز مریض و فاسد خواهد بود و آن قلب صنوبری است.
سلامت انسان وابسته به قلب است ؛ قلب مرکز فرماندهی ،حافظ سلامت و مدیر بدن در رفع بیماریهاست .
قلب نرم افزار و سخت افزار دارد مثل موبایل و کامپیوتر !یعنی منظور ازقلب همین پاره گوشت صنوبری شکل است که نرم افزاری بر روی آن سوار است .
سلامت قلب از منظر وحی و طب اسلامی وابسته به عواملی نظیر :
1.تفکر و علم
امام باقر (ع): بدان که هیچ علمی همانند طلب سلامت نیست و هیچ سلامتی همانند سلامت قلب نمیباشد. . یعنی بهترین و ارجمندترین علم، آن علمی است که تضمین کنندهی سلامت انسان و زدایندهی رنج و بیماری وی باشد و در این میان آن علم که سلامت روح و قلب میبخشد مهمتر و ارجمندتر از علمی است که سلامت جسم را تأمین میکند
2. هوای نفس
امام سجاد علیه السلام در صحیفیه سجادیه از قلب معیوبی که از هدایت فطری تهی گشته و دچار قساوت گردیده است شکایت می کند و می فرماید : اِلهى اِلَيْک اَشْکو قَلْباً قاسِياً مَعَ الْوَسْواسِ مُتَقَلِّباً، وَبِالرَّيْنِ وَالطَّبْعِ مُتَلَبِّساً
خدايا، به تو شکايت مي‌کنم از دلي سخت که با وسوسه دگرگون گرديده و با زنگار ظلمت و تاريکي و مُهر بي‌توفيقي درپيچيده شده است
3.رفق و محبت
سخت ترین رنج و تعصب هادیان راه حق ، معاشرت با جاهلان و دعوت بی خردان بوده و هست از این جهت، اینها باید متصف به بزرگترین اخلاق حسنه باشند و باید قوه رفق و مدارا در آنها به طوری باشد که با تمام جهالت و جاهلان و بی خردان ، مقاومت کند
در باب امر به معروف ونهی از منکر ، یکی از این مهمات همین رفق و مدارا کردن است . در ذائقه انسان امر و نهی تلخ و ناگوار است و غضب و عصبانیت را تحریک می کند . آمر به معروف و ناهی از منکر باید این تلخی و ناگواری را با شیرینی بیان و رفق و مدارا و حسن خلق ،جبران کند تا کلامش اثر کند و دل سخت معصیت کار را نرم و رام کند.
4.مصرف طیبات ،رعایت آداب مصرف و پرهیز از خبیثات است:
امام باقر علیه السلام : این را بدان که هیچ دانشی همچون طلب سلامت (سلامت خواهی ) نیست و نه هیچ سلامتی مانند سالم بودن قلب .
امیرالمومنین علیه السلام در توصیه ای طولانی به کمیل بن زیاد نخعی ( ای کمیل ! زبان از قلب تراود و قلب با خوراک جان می گیرد از این رو در غذایی که قلب و جسمت را تغذیه می کنی بنگر ، چون اگر حلال نباشد خداوند تسبیح و شکر تو را قبول نکند.
رعایت آداب خوردن و آشامیدن و علم به طیبات و خبیثات و عمل به آن از مهمترین دلایل زنده ماندن قلب می باشد.
مصرف طیبات : خداوند متعال ( ای پیامبیران ، از چیزهای پاکیزه بخورید و کارهای شایسته کنید که من به آنچه انجام می دهید دانایم.
يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ
مهمترین دسته ی طیبات عبارت از:
نان گندم و جو سبوس دار
نمک طبیعی
سرکه خمری
استفاده از روغن زیتون ،کنجد و روغن های حیوانی.
پرهیز از خبیثات :
خداوند در قرآن کریم می فرماید : فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَى طَعَامِهِ( پس انسان باید به طعام خود بنگرد )
پرهیز از روغن های تراریخته
قند و شکر چغندر قند و دیگر شیرینی جات های صنعتی
تنقلات خطرناک مانند ژله ،پاستیل ،نوشابه ،چای سیاه وارداتی
امام صادق علیه السلام:
اَلعامِلُ عَلی غَیرِ بَصیرهٍ کَالسّائِرِ عَلی غَیرِ طَریقٍ، فَلا تَزیدُهُ سُرعَهُ السَّیرِ اِلاّ بُعداً
کسی که بدون «بصیرت» عمل می کند، همچون رونده ای است که در بیراهه می رود؛ پس هر چه سریع تر رود، از مقصد دورتر می شود
البته طب مدرن با نگاه کاملا تجربی ،مادی و سرمایه داری ،جزگرا ،بخشی ،سکولار و عدم جامع نگری به انسان ،علل بیمای ها و در کل عوامل موثر بر سلامت ، ، دچار اختلال در نظام معرفتی شده و در نتیجه تلاش معتقدان به این مکتب طبی برای ارتقای سلامت بشریت جز خسارت جبران ناپذیر روحی ،جسمی و روانی محصول دیگری برنداشته است .