آداب تخلی (مستراح)

دفع ادرار و مدفوع، بر اساس طبیعت ذاتی بدن بوده و هر بدن مادی، نیاز به آن دارد؛ اما علاوه بر این، می‌توان جنبه‌های دیگری را در نظر گرفت که ورای بحث مادی است. از امام باقر (ع) در مورد پديد آمدن مدفوع در انسان و علت آن سؤال شد؟ آن حضرت فرمود: «به خاطر كوچک نمودن انسان بوده تا متوجه شود كسى كه حامل اين چیز خبيث و پست است، تكبر نكند». این مورد و مواردی ازاین‌دست، می‌تواند نوع نگاه ما را از جنبه مادی گسترش داده و به جنبه‌های دیگر نیز متوجه سازد.

به همین جهت آدابی برای تخلی ذکرشده که به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

زمان تخلی: انسان هرگاه فشار مدفوع و ادرار را احساس کرد باید به تخلی برود. زیاد رفتن به دستشویی هم آسیب‌هایی به پرستات می‌زند و بهترین روش این است که انسان هر زمان که احساس کرد که احتیاج به تخلی دارد باید به دستشویی برود.

اما بااین‌حال مواردی استثنا شده که انسان می‌تواند و باید اگر احساس هم نداشته باشد به دستشویی برود:
۱- قبل از خواب (در روایت گفته‌شده کسی که قبل از خواب قضای حاجت کند از طبیب بی‌نیاز شود)
۲- بعد از جنابت و خارج شدن منی تا باقی‌مانده‌ی منی خارج شود اگر خارج نشود موجب پرستات می‌شود.
۳- شخصی که می‌خواهد وضو بگیرد و طهارت کند قبلش برود دستشویی تا موقع نماز احساس نیاز به دستشویی نداشته باشد.

جاهایی که تخلی در آن کراهت و ضرر دارد:
۱- در حمام (سبب فقر می‌شود)
۲- در قبرستان و میان قبرها که سبب جنون می‌شود.
۳- در آب راکد و داخل آب (سبب آسیب اجنه به انسان می‌شود) بول کردن مکروه است، و در آب ایستاده، بول کردن بدتر است. در احادیث معتبر واردشده است، تجویز بول کردن در آب روان؛ و واردشده است که در آب ایستاده بول کردن باعث تسلط اجنّه و شیاطین می‌شود، مورث دیوانگی و غلبه فراموشی است. بهتر آن است که غایط را هم در میان آب نکند.
۴- زیر درخت میوه‌دار
۵- درراه‌ها و جاده‌های باز (به علت تردد مردم)
۶- لانه‌ی حیوانات، سوراخ موش و مورچه و ...(رعایت حقوق حیوانات)
۷- حیاط مسجد (چون محل اجتماع مؤمنان است)

توصیه‌ها:
۱- ورود به دستشویی با پای چپ و خارج شدن با پای راست.
۲- ورود به دستشویی همیشه همراه با مضرات است چون محل تجمع آلودگی است. به همین علت روایات داریم که هنگامی‌که انسان وارد دستشویی می‌شود باید بسم‌الله الرحمن الرحیم بگوید اما شرطش این است که یواش بگوید. به‌وسیله بسم‌الله میکرب و ویروس از انسان دور می‌شوند. امام صادق (ع) در این‌باره در روایاتی می‌فرماید:
«زمانی که وارد می‌شوی، بگو: «بسم الله اللهم إنی أعوذ بك من الخبيث المخبث الرجس النجس الشيطان الرجيم» و زمانی که خارج می‌شوی بگو: «بسم الله الحمد لله الذي عافانی من الخبيث المخبث و أماط عنی الأذى»».«اشکالی ندارد که انسان ذکر خداوند را بگوید حتی در حالت بول کردن. همانا ذکر خداوند نیکو است پس هرگز از ذکر خداوند ملول نشو».
۳- پوشاندن سر (تا میکرب و ویروس روی سر ننشیند، پوشاندن سر مانع از نفوذ میکرب می‌شود) چنان‌که در روایتی آمده است: «امام صادق(ع) زمانی که وارد مستراح می‌شد، سر خود را می‌پوشاند».
۴- نگاه به فضولات

اموری که در حین تخلی باید انجام داد برای حفظ سلامتی:
۱- بهترین روش تمیز کردن موضع مدفوع این است که دست نباید با مدفوع ملاقات کند. انسان ابتدا با فشار آب موضع را پاک کند تا دست با مدفوع ملاقات نکند.
۲- پاک کردن باید با دست چپ باشد.
۳- حتماًاستبراء انجام شود با انگشت میانه ی دست چپ تا مجرای ادرار به صورت کامل خالی شود.

اموری که باید اجتناب شود هنگام تخلی:
۱- دستشویی به‌صورت ایستاده فوق‌العاده نهی شده است. از حضرت صادق علیه‌السلام منقول است: هرکه ایستاده بول کند، بیم آن هست که دیوانه شود. پیامبر (ص) فرمود: «در حالت ايستاده بدون علت بول كردن از رفتارهاى نابجا و غیرانسانی است‏».
۲- صحبت کردن در دستشویی شدیداً نهی شده حتی جواب سلام هم نباید داد امام رضا (ع) می‌فرماید: «رسول خدا (ص) نهى كرده از اين‌كه كسى در هنگام قضای حاجت جواب كسى را بدهد يا اين‌كه باکسی صحبت كند و این کراهت تا زمانی است که فارغ شود». البته استثنائی وجود دارد که ذکر گفتن اشکال ندارد البته به‌شرط یواش گفتن.
۳- طول دادن و زیاد نشستن در دستشویی نهی شده چون محل اجتماع آلودگی است. عجله کردن هم خوب نیست باید کامل قضای حاجت شود. امام باقر (ع) فرمود: «طول دادن و زياد نشستن براى تخلى موجب پيدا شدن بواسير می‏‌شود»
۴- به‌طرف قبله و پشت به قبله نباید دستشویی کرد.؛ امام صادق (ع) می‌فرماید: «پیامبر (ص) از این‌که در حالت دفع ادرار يا مدفوع روبه‌قبله یا پشت به قبله باشد، نهی کرده است».
۵- به‌طرف آفتاب و ماه و باد نیز نهی شده.
۶- مسواک زدن
۷- خوردن
۸- خشک‌کردن با دستمال توالت که در دستشویی نگهداری شود.