برخی از غذاها و شیرینی‌هایی که در روایات بازگو شده۵ – الخبیص(حلوا با شیره) و کوکب(نوعی فرنی)
الخبیص(حلوا با شیره) - کوکب(نوعی فرنی)
۹- الخبیص (حلوا با شیره)
خبيص حلوایى است كه از خرما، روغن و آرد مىسازند و آن را اقزوشه گويند.[۱]
در قاموس اللغه آمده است؛ خبيص را از خرما و روغن سازند. در کتاب بحر الجواهر نیز آمده: خبيص، حلوائي است كه دستور ساخت آن، چنین است که يك كيلو ارده کنجد(از آسیاب شده کنجد نیز میتوان استفاده کرد) را بجوشانند و چون جوش آمد يك كيلو آرد خالص در آن بريزند و آن قدر بجوشانند تا بوى آن برآيد و آن گاه سه كيلو شيره خرما یا اگر نبود شیره انگور و یا عسل و در نهایت اگر هیچ یک نبود شكر در آن بريزند و آتش را ملایم کنید تا بپزند و روغن را پس دهد.پس از روی آتش بردارید. .[۲] (برای معطر ساختن آن از گلاب و زعفران نیز میتوان بهره جست و برای مقوی تر شدن بیشتر از آسیاب شدۀ چهار مغز.)
به دو روایت در این باره توجه بفرمائید:
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى قَالَ: أَكَلْتُ مَعَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَدَعَا وَ أُتِيَ بِدَجَاجَةٍ مَحْشُوَّةٍ وَ بِخَبِيصٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) هَذِهِ أُهْدِيَتْ لِفَاطِمَةَ ثُمَّ قَالَ يَا جَارِيَةُ ايتِينَا بِطَعَامِنَا الْمَعْرُوفِ فَجَاءَتْ بِثَرِيدِ خَلٍّ وَ زَيْتٍ.[۳]
عبد الأعلى میگوید: با امام صادق (عليه السّلام) غذا میخوردم، حضرت را صدا زدند و مرغى بريان، تو شکم پر و خوراک خبیص آوردند حضرت فرمودند: اين غذا را براى فاطمه همسر حضرت و نوۀ امام سجاد (علیه السلام) هديه آوردهاند، سپس امام فرمود: اى كنيزك خوراك معمولى خودمان را بياور و کنیز غذای ترید شدۀ سركه و روغن آورد. عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّيِ عَنِ الرَّبَابِ امْرَأَتِهِ قَالَتْ اتَّخَذْتُ خَبِيصاً فَأَدْخَلْتُهُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع- وَ هُوَ يَأْكُلُ فَوَضَعْتُ الْخَبِيصَ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ كَانَ يُلَقِّمُ أَصْحَابَهُ فَسَمِعْتُهُ يَقُولُ مَنْ لَقَّمَ مُؤْمِناً لُقْمَةَ حَلَاوَةٍ صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ بِهَا مَرَارَةَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ.[۴]
داود رقّى گويد كه همسرم رباب گفت: روزى حلوايى درست كرده و آن را خدمت امام صادق عليه السّلام بردم. حضرت مشغول صرف غذا بودند. حلوا را نزد ايشان نهادم. امام عليه السّلام آن را لقمه لقمه كردند و به ياران خويش دادند و شنيدم كه فرمودند: هر كه به مؤمنى شيرينى دهد خداوند تلخى روز رستاخيز را از او به دور دارد.
۱۰- کوکب(نوعی فرنی با سویق)
این غذا مرکب از سه چیز است: ۱. برنج ۲. نخود ۳. باقلا (یا حبوبات دیگر مانند ماش و عدس)
قَالَ الصَّادِقُ ع لِلْوَلِيدِ بْنِ صَبِيحٍ أَيَّ شَيْءٍ تُطْعِمُ عِيَالَكَ فِي الشِّتَاءِ قَالَ قُلْتُ اللَّحْمَ قَالَ إِنْ لَمْ يَكُنِ اللَّحْمُ قَالَ قُلْتُ السَّمْنَ قَالَ مَا يَمْنَعُكَ مِنَ الْكَوْكَبِ فَإِنَّهُ أَقْوَى فِي الْجَسَدِ كُلِّهِ يَعْنِي الْمُثَلَّثَةَ وَ هِيَ قَفِيزُ أَرُزٍّ وَ قَفِيزُ حِمَّصٍ وَ قَفِيزُ بَاقِلَّاءَ أَوْ غَيْرِهِ يُدَقُّ جَمِيعاً وَ يُطْبَخُ وَ يَتَحَسَّى بِهِ كُلَّ غَدَاةٍ[۵].
امام صادق علیه السلام به وليد بن صبیح فرمودند: در زمستان چه غذايى براى خانواده خود تهيه میکنی؟ گفتم: گوشت، حضرت فرمودند: اگر گوشت نبود؟ گفتم: روغن، فرمود: چرا كوكب تهیه نمیکنی؟ چرا كه همه اجزائش براى بدن مقوىتر از چیز های دیگر است، و آن از سه چيز است: برنج، نخود، باقلا يا غير باقلا، هر یک از این سه آسیاب شود، و با هم پخته در آب پخته گردد، و هر روز صبح جرعه جرعه تناول شود.
از واژه یتحسی که به معنی جرعه و نوشیدن است به دست میآید و همچنین چون این سه آسیاب میشود و پخته میگردد چیزی شبیه فرنی یا حلوا به دست میآید. شاید هم بتوان این سه را در ماهی تابه بو داد و به صورت سویق درآورد این غذا برای شادابی و جوانی و نیروی جنسی وتقویت خون بسیار خوب است خصوصا اگر برنج را به سبوس آسیاب کنند.
[۱]. ترجمه من لا يحضره الفقيه، ج۳، ص۱۵۷.
[۲] . بحار الأنوار ، ج۶۳ ، ص۲۸۶. قال في القاموس خبصه يخبصه خلطه و منه الخبيص المعمول من التمر و السمن و في بحر الجواهر الخبيص حلواء يعمل بأن يغلى من الشيرج رطل فيجعل فيه عند غليانه من الدقيق الحواري رطل و يغلى حتى تفوح رائحته ثم يلقىعليه ثلاثة أرطال من السكر أو العسل أو الدبس و يطبخ بنار هادئة و يحرك بإسطام حتى يقذف الدهن فيرفع.
[۳] . محاسن، ج۲، ص ۴۰۰.
[۴]. وسائل الشيعة؛ ج۲۴ ، ص۳۷۵.
[۵]. مكارم الأخلاق؛ ص۱۶۳. يتحسى: يتجرع و يشرب شيئا بعد شيء.