برخی از غذاها و شیرینی‌هایی که در روایات بازگو شده۱ – سکباج(خورشت سرکه) و نارباج(خورشت انار)
1- سکباج (خورشت سرکه)
سکباج غذای مورد علاقۀ امیرالمومنین(علیه السلام) است که از سرکه و زعفران و گوشت و ادویه معطره و سبزیجات درست میشود. اساساً غذاهایی که با سرکه پخته میشود را عرب سکباج گوید.
عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِي أُسَامَةَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ يَأْكُلُ سِكْبَاجَ بِلَحْمِ الْبَقَرِ.
ابی اسامه نقل میکند منزل امام صادق علیه السلام رفتم ودیدم که امام غذای سکباج که با گوشت گاو درست شده بود میل میفرمودند.[1]
محمّد بن جعفر عاصمى از پدر خود از جدش نقل كرد كه گفت: به مكه رفتم با گروهى از اصحاب و دوستان، وارد مدينه شدم در جستجوى محلى بوديم كه آنجا فرود آیيم در بين راه، با امام کاظم (عليه السّلام) روبرو شديم كه سوار الاغ سبز‌رنگى بودند، از پى آن جناب، غذا حمل ميكردند.
ما‌بين نخلستان ها فرود آمديم، امام (عليه السّلام) نيز همان جا فرود آمده و دستور دادند :
طشت آوردند با آب و چوبك، ابتدا دستهاى خود را شستند از طرف راست طشت را گرداندند تا تمام ما شستيم، بعد از طرف چپ شروع كردند تا همه دستهاى خود را شستند، غذا آوردند ابتدا به نمك نمود. سپس فرمود: بخوريد بنام خداوند بخشنده مهربان بعد از سركه ميل كرد سپس شانه گوسفندى را كه بريان كرده بودند آوردند فرمود: بخوريد، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ*. اين غذائى است كه پيغمبر اكرم از آن خوشش مىآمد.
بعد سركه و روغن زيتون آوردند، فرمود: بخوريد، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، اين غذائى است كه حضرت فاطمه (عليها السّلام) آن را دوست ميداشت پس از آن، سكباج آوردند، فرمود: ميل كنيد بنام خداوند بخشنده مهربان به اين غذا، امير المؤمنين (عليه السّلام) علاقه داشت.
سپس گوشت و بادنجان آوردند، فرمود: بخوريد، بنام خداوند بخشنده مهربان به اين غذا حسن بن على (عليه السّلام) علاقه داشت، آنگاه شير ترش(احتمالا منظور دوغ شتر است) آوردند كه در آن نان تريد شده بود، فرمود: بخوريد به نام خداوند بخشنده مهربان از اين غذا حسين بن على (عليه السّلام) خوشش مىآمد، سپس پنيرى كه با ادويه معطر شده بود آوردند، فرمود: بخوريد بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، اين غذا را محمّد بن على (عليه السّلام) دوست ميداشت، بعد قدحى آوردند كه در آن تخم مرغ را با آرد و روغن درست كرده بودند، فرمود: بخوريد بنام خداوند بخشنده مهربان اين غذا را پدرم حضرت صادق (علیه السلام) دوست داشت بعد حلوا آوردند فرمود: بخوريد بنام خداوند بخشنده مهربان از اين غذا من خوشم مىآيد. سفره را برچيدند يكى از ما حركت كرد تا آنچه زير سفره بود جمع کند حضرت فرمودند: اين كار را در اتاق ها ميكنند كه زير سقف است ولى در چنين جايى، باشد براى پرندگان و چهارپايان.
سپس خلال آوردند فرمود: قبل از خلال بايد زبان را بدور دهان بگردانى؛
هر چه از غذاهاى بُن دندان و اطراف لثه بيرون آمد آن را فرو ببرى هر چه ماند به وسيلۀ خلال خارج ميكنى و بيرون مياندازى. سپس طشت و آب آوردند ابتداء از طرف چپ شروع كرد تا رسيد به ايشان دست خود را شست سپس دست كسانى كه طرف راست بودند شستند تا تمام شد.
آنگاه فرمود: عاصم؛ چگونه به هم رسيدگى ميكنيد و به درد هم ميخوريد؟
عرض كرد: به بهترين وجهى كه مردم ممكن است به هم دیگر برسند. فرمود: اگر يكى از شما تنگدست شد مىآيد بخانه برادرش و ميگويد كيسه پول او را بياورند و مهر از سر كيسه برداشته آنگاه هر چه لازم داشت برمي دارد و كسى به او اعتراض نميكند؟
عرض كرد: نه اين طور نيست. فرمود: پس آن طور كه من دوست دارم، شما هنگام تنگ دستى و فقر به هم رسيدگى و كمك نمیکنید.[2]
2- نارباج(خورشت انار)
نارباج معرب است و در اصل انار باج بوده است به معنى خورشت انار در بحر الجواهر گفته: نارباجه، خوراكى است که از دانۀ انار و مويز ساخته میشود.[3]
احتمالا این غذا چیزی شبیه فسنجان است که هم با دانه انار و هم با رب انار میتوان ساخت.
دَعَوَاتُ الرَّاوَنْدِيِّ، قَالَ: كَانَ أَحَبَّ الطَّعَامِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ النَّارْبَاجَةُ.[4]
امام صادق (عليه السّلام) فرمودند: دوست داشتنی‌ترین خوراك پیامبر خدا (صلى اللَّه عليه و آله) نارباجه بود.
عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ قَالَ: أَرْسَلْنَا إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع بِقُدَيْرَةٍ فِيهَا نَارْبَاجٌ فَأَكَلَ مِنْهَا ثُمَّ قَالَ احْبِسُوا بَقِيَّتَهَا عَلَيَّ قَالَ فَأُتِيَ بِهَا مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلَاثاً ثُمَّ إِنَّ الْغُلَامَ صَبَّ فِيهَا مَاءً وَ أَتَاهُ بِهَا فَقَالَ وَيْحَكَ أَفْسَدْتَهَا عَلَيَ[5]
يونس بن يعقوب میگوید: ديگچه ای از نارباجه نزد امام صادق عليه السّلام فرستاديم؛ و آن حضرت از آن خورد و فرمود: آن چه باقی مانده براى من نگه داريد و دو بار يا سه بار برايش آوردند، ناگه غلام در آن آبى ريخت و نزد حضرت آورد، امام به غلام فرمودند: واى بر تو آن را بر من تباه كردى.[6]
[1] المحاسن ؛ ج2 ؛ ص403
السكباج: طعام معروف يصلح من خلّ و زعفران و لحم.
سکباج غذایی معروف در بین عرب ها است که از سرکه، زعفران و گوشت درست میشود.
فی القاموس اللغه سكباج بالكسر: معرّب الخبز و المرق من الخل و اللحم و الأدوية ذات الرائحة الطيبة و نبات و يضاف اليه أحيانا فواكه مجفّفة...
سکباج، نام عربی نان و خورشت است که از سرکه، گوشت، ادویه معطر پاکیزه و سبزی های (مناسب مزاج های مختلف) درست میشود و گاهی به آن میوه خشک می افزایند.
[2] . زندگانى حضرت امام موسى كاظم (عليه السلام) (ترجمه جلد 48؛ بحار الأنوار،) ص100 و مكارم الاخلاق، ص165.
[3] .حاشیه بحار الأنوار؛ ج63؛ ص83.
[4] . بحار الأنوار؛ ج63؛ ص83.
[5] . بحار الأنوار ؛ ج63 ؛ ص85 و المحاسن: ص401، و كافي ج 6 ص 316.
[6]. معلوم میشود نباید به خورشتی که میخواهیم گرم کنیم آب اضافه کنیم چون اصل غذا را از بین میبرد، چرا که از نظر طبی آب در غذا به شرطی مطلوب است که هنگام پختن همراه غذا بجوشد و نُضج کامل پیدا کند.