آداب غذا خوردن

آداب غذا خوردن
فاطمه ى زهرا (س) در آداب غذا خوردن و بهداشت مى فرمود:
فِى الْمائِدَةِ اثْنَتَى عَشْرَةَ خِصْلَة يَجِبُ عَلى كُلِّ مُسْلِمٍ اَنْ يَعْرِفَها.
اَرْبَعَ مِنْها فَرْضٌ وَ اَرْبَعَ سُنَّةَ وَ اَرْبَعَ تَأْديبٌ.
فَاَمَّا الْفَرْض: فَالْمَعْرِفَةَ، و الرِّضا، وَالتَّسْمِيَةَ، وَالشُّكْر. و َ اَمَّا السُّنَّةَ: فَالْوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعام، وَالْجُلُوس عَلى جانِبِ اْلاَيْسَر، وَالْأكل بِثَلاث اَصابِعَ وَلَعقُ الْاَصابع. و َامَّا التَّأْديب: فَالْأكْلُ مِمّا يَليكَ، وَ تَصغيرُ اللُّقْمَة، وَتَجْويدُ الْمَضْغ، وَ قِلَّةُ النَّظَر فى وُجُوهِ النّاس.
[نفائس اللباب، ج ۳، ص ۱۲۴؛ وسائل الشيعة، ج ۱۶، ص۵۳۹؛ من لا يحضره الفقيه، چ۲، ص ۱۱۵؛ الخصال، ج۲، ص۸۳.]

در سفره دوازده خصلت است كه بر هر مسلمان واجب است آنها را بشناسد. چهار تاى آن واجب و چهار تاى آن سنت و چهار تاى ديگر ادب است.
چهار عمل واجب:
شناخت و معرفت پروردگار. (بدانیم که نعمت ها از اوست)
راضی به نعمتهای خدا بودن.
گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در آغاز غذا.
سپاسگزاری خدا در پایان. (گفتن الحمدلله رب العالمین).

چهار عمل مستحب:
وضو گرفتن قبل از غذا.
نشستن به جانب چپ.
در حال نشسته غذا خوردن.
غذا خوردن با سه انگشت.

و آن چهار عمل که نشانه ادب و بزرگواری است:
از غذای پیش روی برداشتن.
لقمه ها را کوچک برداشتن.
غذا را به خوبی جویدن.
کمتر در صورت دیگران نگاه کردن.

- فرهنگ سخنان فاطمه زهراء ص ۳۷ - ۳۸؛ عوالم، ج۱۱، ص۶۲۹.

آداب غذا خوردن:
۱- گفتن بسم الله الرحمن الرحیم ابتدای غذا و به جای آوردن حمد و شکر آخر غذا.
۲- مصرف اندکی نمک ابتدا و انتها ی غذا .نمک ضد بلغم معده عمل کرده و هضم غذا را بهتر می کند.
۳- غذا باید آرام و آهسته خورده شود و کاملا جویده شود .اهمیت این موضوع به حدی است که طبق فرمایش معصومین (عليهم السلام)مدت زمانی که سر سفره ی غذا می‌مانیم جزو عمر ما محسوب نمی‌شود. تند غذا خوردن سبب ترشح ناقص آنزیم‌های  گوارشی می‌شود که هضم غذا را مختل می‌کند (به هر دلیلی هضم ناقص، سبب توليد خلط فاسد و نابجا در دستگاه گوارش می شود و به سراسر بدن منتقل می‌شود).
۴- ایستاده غذا خوردن ،پشت میز و صندلی غذا خوردن ،کفش به پا داشتن موقع غذا، سودا زاست و خون را به شدت غلیظ می‌کند.
۵- بهتر است غذا مزه مزه شود و به آن نگاه کنیم و آب جرعه جرعه خورده شود(سه جرعه) و حین نوشیدن آب به آن  نگاه کنیم.
۶- دست کشیدن از غذا قبل ازسیری کامل نیز توصیه ی مهم طب اسلامی  است و جزء ارکان طول عمر شمرده شده است همگان شنیده ایم که آن طبیب مشهور زمان صدر اسلام گفت: تا زمانی که مسلمین این عادت ر ا دارند ما پزشکان مشتری نخواهیم داشت.
۷- خواب پس از غذا مضر است و خون غلیظ و سودایی تولید می کند و حد اکثر بیست دقیقه پس از نهار مجاز دانسته شده است.
۸- خوردن غذاهای بسیار گرم و داغ هر دو مضر است. (مكروه است)
۹- یخ سودازاست و آبی که درون آن یخ انداخته باشیم سودا زاست و خون را غلیظ می کند. بوعلی سینا می فرماید:آب یخ خوردن ضرر خود را اگر در جوانی  نشان ندهد ،در پیری حتما ضربه ی خود را می زند ؛ آبی که  در یخچال  گذاشته می شود تا خنک شود ضرر كمتري دارد.
۱۰- درهر فصل از میوه های همان فصل استفاده کنید.
۱۱- لقمه را کوچک بردارید و به آرامی بجوید.
۱۲- هنگام غذاخوردن بهتر است که صحبت نشود.
۱۳- افراد باتناسب سن وحال خود غذا میل کنند.
۱۴- استفاده نکردن ازغذاهایی که بایکدیگرناسازگاری دارند.
۱۵- هنگام طبخ غذاحتما با وضو باشیدونام خدارابرزبان جاری کنیدتا غذایتان خوشگوار شود.
۱۶- هنگام صرف غذا جو آرام و شادی رامهیا کنید واز رنگ های زنده و طبیعی استفاده نمایید.
۱۷- حداقل هفته ای یک بار آش میل کنید.
۱۸ از ظروف پلاستیکی استفاده نشود.
۱۹- طبع خود را بشناسیم و غذاهای مناسب باطبع خود میل نماييم.
۲۰- استفاده نکردن از مواد شیمیایی برای ضدعفونی کردن میوه ها وسبزی‌ها.
۲۱- کم خوری وساده خوری را پیشه سازیم.
۲۲- استفاده نکردن ازهرگونه مایعات هنگام غذاخوردن.                                       

چهل حدیث درباره آداب غذا خوردن
قبل از هر چیز باید متذکر شد که تمامی این احادیث جزء مستحبات محسوب می گردند و اصلی ترین و مهمترین امر این است که انسان غذا و لقمه ای را که قبل از هر چیز باید متذکر شد که تمامی این احادیث جزء مستحبات محسوب می گردند و اصلی ترین و مهمترین امر این است که انسان غذا و لقمه ای را که می خورد از راه حلال به دست آمده باشد و شبهه ناک نباشد. زیرا اگر لقمه حرام باشد انسان هر کدام از این مستحبات را انجام دهد فایده ای ندارد حضرت علی(ع) می فرمایند: زندگی را برای خوردن مخواه؛ بلکه خوردن را برای زندگی بخواه.

شستن دستها پیش و پس از غذا:
۱- پیامبر خدا(ص): شستن دستها پیش و پس از غذا، شفایی برای تن و مایه برکت در روزی است.
۲- پیامبر خدا(ص): شستن دستها پیش از غذا، فقر را دور می کند و شستن دستها پس از غذا، اندوه را می راند و چشم را سلامت می دهد.
۳- پیامبر خدا(ص): اگر کسی از شما در حالی که خوابید که در دستانش بوی گوشت بود و آن را نشست و آنگاه عارضه ای به وی رسید، مبادا جز خویش را نکوهش کند.
۴- حضرت علی(ع): شستن دستها پیش و پس از غذا، موجب فزون شدن عمر است و سبب زدودن چربی از جامه هاست و دیده را جلا می دهد.
۵- امام صادق(ع): دستهایتان را پیش و پس از غذا بشویید؛ چرا که فقر را می برد و بر عمر می افزاید.

گذاشتن سبزی در سفره:
۶- پیامبر خدا(ص): سفره هایتان را به سبزی آذین کنید؛ زیرا آن، همراه با گفتن بسم الله، شیطان را می راند.
۷- امام صادق(ع): هر چیزی زیوری است و زیور سفره، سبزی است.

درآوردن کفش ها:
۸- رسول خدا(ص): به هنگام غذا، کفش هایتان را درآورید؛ چرا که این، رفتاری زیباست.
۹- رسول خدا(ص): چون غذا نهاده می شود، کفش های خود را درآورید؛ زیرا این کار، موجب آسایش بیشتر پاهایتان است.

بر زبان آوردن نام خدا:
۱۰- رسول اکرم(ع): هر غذایی که بر آن نام خدا برده نشود، درد است و هیچ برکتی در آن نیست.
۱۱- امام علی(ع): - در سفارش های خود به کمیل-: به گاه غذا خوردن، از آن کسی نام ببر که با وجود نام او، دیگر هیچ دردی زیان نمی رساند و نامش، شفای همه بیماری ها و ناتن درستی هاست.

خوردن با دست راست:
۱۲- مسند ابن حنبل - به نقل از عایشه -: پیامبر خدا دست راست خود را به خوردن و برآوردن نیازهای دیگر خویش اختصاص داده و دست چپ را به زدودن آلودگی از مقعد و آنچه در آن ناحیه است، واگذارده بود.

آغاز کردن غذا با نمک و به پایان بردن آن با نمک یا سرکه:
۱۳- پیامبر خدا(ص): هر کسی که غذای خود را با نمک آغاز کند وبا نمک به پایان ببرد، از هفتاد و دو درد- که جذام و برص(پیسی) از آن جمله است - در امان می ماند.
۱۳- امام صادق(ع): بنی اسرائیل، [غذا را] غذا را با سرکه آغاز می کردند و با آن نیز به پایان می بردند؛ ولی ما با نمک آغاز می کنیم و با سرکه به پایان می بریم.
۱۵- امام کاظم(ع): سفره ای که در آن نمک نباشد، بی برکت است. آغاز کردن غذا با نمک، برای تن درستی، بهتر است.

خوردن غذا به هنگام گرسنگی و اشتها:
۱۶- رسول اکرم(ص): خوردن بدون گرسنگی و خوابیدن بدون بیداری کشیدن[ و احساس نیاز به خواب]، نزد خداوند، گناهی سهمگین است.
۱۷- امام علی(ع): هر کس می خواهد هیچ غذایی به او زیانی نرساند، تنها هنگامی غذا بخورد که گرسنه شده و معد? او [ازخوراک پیشین،] پاک شده باشد.

آغاز کردن با سبک ترین غذا:
۱۸- امام رضا(ع): غذای خود را با سبک ترین غذایی که بدنت به اندازه عادتت و بر حسب اقامتگاه و فعالیت ها و زمانه ات تغذیه می کند، آغاز کن.

خوردن غذای گرم، پیش از سرد شدن:
۱۹- پیامبر خدا(ص): گرمی[غذا]، برکت دارد.
۲۰- المحاسن - به نقل از مرازم- : امام صادق(ع) برای ما غذایی گرم فرستاد و فرمود: « پیش از آن که سرد شود، بخورید؛ چرا که این، خوش تر است.

برداشتن لقمه های کوچک و جویدن کامل:
۲۱- رسول خدا(ص): - در بیان آداب غذا خوردن- : اما آداب آن، کوچک کردن لقمه و جویدن کامل است.
۲۲- امام حسن(ع): در باره سفره، دوازده نکته است و بر هر مسلمانی لازم است که آنها را بداند. از آنها چهار چیز، واجب، چهار چیز مستحب، و چهار چیز جزو آداب است. اما آنچه از آداب است، عبارت است از: خوردن از آنچه پیش خود تو است؛ کوچک کردن لقمه؛ خوب جویدن؛ و کمتر نگریستن به چهره مردم.

دست کشیدن از غذا پیش از سیری:
۲۳- پیامبر خدا(ص): زمانی بخور که میل به خوردن داری و در حالی خوردن را رها کن که هنوز اشتهایت است.
۲۴- امام علی(ع): هر کس می خواهد هیچ غذایی به او زیان نرساند، تنها هنگامی غذا بخورد که گرسنه شده و معده او [ازخوراک پیشین،] پاک شده باشد. پس چو خواست بخورد، نام خدا را بر زبان آورد، خوب غذا را بجود و در حالی دست از غذا خوردن بکشد که هنوز میل به خوردن دارد و به آن، احساس نیاز می کند.

دست کشیدن بر چهره و دعا کردن پس از شستن دستان:
۲۵- امام صادق(ع): دست کشیدن بر چهره پس از وضو، کنجدک(کک و مک) را از میان می برد و روزی را افزون می کند.
۲۶- امام صادق(ع): چون پس از غذا دستانت را شستی، با باقی مانده آب، دستی بر چشمان خود بکش؛ چرا که مایه ایمنی از درد چشم است.

به پشت دراز کشیدن پس از غذا:
۲۷- امام جعفر صادق(ع): دراز کشیدن پس از غذا، بدن را چاق می کند، غذا را هضم می نماید و درد را [از درون انسان،] بیرون می کشد.
۲۸- امام رضا(ع): هرگاه چیزی خوردی، به پشت دراز بکش و پای راست خود را روی پای چپ بگذار.

پرهیز از زیاده روی:
۲۹- قرآن کریم: بخوری و بیاشامید؛ ولی اسراف نکنید.   [سوره مبارکه اعراف، آیه۳۱.]
۳۰- پیامبر خدا(ص): یکی از انواع زیاده روی، این است که هر آنچه را دوست داری، بخوری.

پرهیز از دمیدن در غذا:
۳۱- امام علی(ع): - دربار? آنچه پیامبر خدا(ص) نهی فرموده است- : از این نهی کره که در غذا یا نوشیدنی بدمند.
۳۲- امام علی(ع): نباید کسی بر محل سجد? خود و نه در غذای خود و نه در آنچه می نوشد، بدمد.

پرهیز از خوردن با دست چپ:
۳۳- پیامبر خدا(ص): خوردن با دست چپ، از نافرهیختگی است.
۳۴- پیامبر خدا(ص): با دست چپ نخورید؛ چرا که شیطان با دست چپ می خورد.

پرهیز از خوردن پس از سیری:
۳۵- امام صادق(ع): در سه چیز، ناخشنودی خداوند است: خفتن بدون بیداری کشیدن[و احساس نیاز به خواب]، خندیدن بدون شگفتی، و خوردن پس از سیری.

پرهیز از خوردن غذای داغ:
۳۶- رسول اکرم(ص): غذایتان را سرد کنید تا در آن به شما برکت داده شود.
۳۷- امام صدق(ع): نزد پیامبر(ص) غذای داغی آوردند. فرمود:«خداوند، آتش را خوراکمان نکرده است. کنارش بگذارید تا سرد شود». پس آن را واگذاشتند تا سرد شود.

پرهیز از خوردن در حالت جنابت،مگر با وضو:
۳۸- پیامبر خدا(ص): پنج چیز پیسی می آورد: نوره کشیدن در روز جمعه و چهارشنبه؛ وضو گرفت و غسل کردن با آبی که با آفتاب گرم شده است؛ خوردن در حال جنابت؛ نزدیکی با زن در دوران قائدگی اش؛ و خوردن در حال سیری.
۳۹- سنن النسائی- به نقل از عایشه-: پیامبر خدا، چون در حال جنابت قصد خفتن داشت، وضو می ساخت و چون قصد خوردن داشت، دستان خویش می شست.

پرهیز از خفتن، بلافاصله پس از خوردن غذا:
 ۴۰- پیامبر اعظم(ص): غذایتان را با یاد خدا و نماز، ذوب(هضم) کنید و بر آن مخوابید، که دل هایتان سخت می شود.