نان از منظر طب اسلامی (به همراه بروشور با کیفیت چاپ)

به یقین، نان یکی از بزرگترین موهبت‌ها و برکاتی است که خداوند عزیز و رزاق به بندگان خود، عطا نموده است. دست قدرتمند الهی، بی هیچ نقصان و قصوری تمام شرایط را برای ایجاد و پرورش این نعمت بزرگ فراهم نموده است و زبان ستایش و شکر انسان را با هر ذوق و سلیقه و میزان درکی، باز و گویا کرده است.
نان بعنوان ماده غذایی غالب و یکی از مهمترین منابع تغذیه مردم است. این محصول همواره از جایگاه خاصی در جامعه برخوردار بوده است و سهم عمده‌ای در الگوی مصرف خانوارها دارد. گندم، قوت اصلی و روزانه اقشار مختلف مردم را تشکیل می‌دهد و کمتر کسی را می‌توان یافت که بدان نیازمند نباشد.

اهمیت نان:
* پیامبر اکرم: فَاِنَّ الْخُبْزَ مُبارَکٌ اَرْسَلَ اللَّهُ لَهُ السَّماءَ مِدْراراً  وَلَهُ اَنْبَتَ اللَّهُ الْمَرْعَی وَبِهِ صَلَّیْتُمْ.
نان مبارک است. خدای بزرگ برای [به دست آمدن] آن، آسمان را فرستاد که بسیار ببارد و به خاطر نان زمین را رویاند و به وسیله نان است که می‌توانید نماز بخوانید.

* پیامبر اکرم: خَیْرُ طَعامِکُمُ الْخُبْزُ وَخَیْرُ فاکِهَتِکُمْ الْعِنَب.
بهترین خوراکتان نان و بهترین میوه تان انگور است.

نان و بدن:
انَّما بُنِیَ الْجَسَدُ عَلَی الْخُبْزِ.
تن آدمی بر نان بنا شده است.

جایگاه نان در سیره اهل بیت:
* امام على «علیه السلام» به روايت امام صادق «علیه السلام): امير المؤمنين «علیه السلام» هيزم جمع می‌‏كرد و آب از چاه بالا می‌‏كشيد و به جاروب كردن خانه می‌پرداخت و فاطمه «سلام الله علیها» گندم با دستاس آرد می‌‏كرد و آن را خمير می‌كرد و نان می‌‏پخت.
* از امام صادق (ع) كه فرمود: نان را گرامى بداريد كه براى ايجاد آن همه موجودات بين عرش و زمين بكار افتاده‏‌اند.

احترام نان:
* نان حقوقی دارد که بی توجهی به آن آثاری به دنبال خواهد داشت از جمله امیرالمومنین علیه السلام: عِشْرُونَ خَصْلَةً تُورِثُ الْفَقْرَ... اِهانَةُ الْکِسْرَةِ مِنَ الْخُبْزِ و...
بیست خصلت فقر می‌آورند... [یکی از آنها] بی‌اعتنایی به تکه نان است. 

* پیامر خدا: لا تَقْطَعُوا الْخُبْزَ بِالسِّکِّینِ وَلَکِنِ اکْسِرُوهُ بِالْیَدِ وَلْیُکْسَرْ لَکُمْ خالِفُوا الْعَجَمَ.
نان را با کارد نبرید و با دست بشکنید و برایتان شکسته شود، با عجم مخالفت کنید.

* امیرالمومنین: اَکْرِمُوا الْخُبْزَ فَاِنَّ اللَّهَ تَبارَکَ وَ تَعالی اَنْزَلَ لَهُ بَرَکاتِ السَّماءِ قِیلَ وَما اِکْرامُهُ قال اِذا حَضَرَ لَمْ یُنْتَظَرْ بِهِ غَیْرُهُ.
نان را گرامی بدارید که خداوند عز و جل برکات آسمان را برای آن فرستاده است. پرسیده شد: گرامی داشتن نان چیست؟ فرمود: وقتی نان  بر سفره حاضر شد به انتظار چیز دیگری نباشید (به آن، به چشم بی‌اعتنایی ننگرید).

انواع نان:
نان جو
امام صادق علیه‌السلام: قوت پيغمبر (ص) نان جو و شيرينى و خرما و خورشت او روغن زيتون بود.
حضرت رضا (ع): برترى نان جو بر نان گندم چون برترى ماست بر مردم.

نان برنج
امام صادق علیه‌السلام: هيچ چيز مانند برنج در بدن مسلمين وارد نشده، كه بيمارى را از بدن بيرون می‌‏كشد.
و نيز فرمود: برنج داروى خوبى است، و طبيعت آن خنك است، از هر بيمارى عارى می‌‏باشد.

نان ارزن
امام ششم (ع): ارزن به معده سنگينى ندارد و خوردن آن با شير لينت بيشترى مي‌دهد و براى معده نافع‌تر است.

خرید وفروش گندم:
عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا أَبَا الصَّبَّاحِ شِرَاءُ الدَّقِیقِ ذُلٌّ وَ شِرَاءُ الْحِنْطَةِ عِزٌّ وَ شِرَاءُ الْخُبْزِ فَقْرٌ فَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الْفَقْرِ.
اى ابوالصباح! خرید آرد، ذلت است، خرید گندم، عزت است و خرید نان، فقر است. پس پناه می‌‏بریم به خدا از فقر!

توصیه‌های درمانی:
* هر كه خواهد دندانش تباه نشود شيرينى نخورد مگر اینکه قبلش یک تکه نان بخورد.
* حضرت  على عليه‌السّلام فرمود: پيغمبرى بخدا از كمى نژاد امتش  شكوه كرد و خدا عزّ و جلّ به او فرمود به آنها بفرمايد كه نان با تخم مرغ بخورند.
برای داشتن یک محصول و تغذیه خوب باید به مباحث ریشه‌ای آن توجه شود. در مبحث نان مهمترین نکته تولید و کشاوری گندم است.
با توجه به روایات بحث ادعیه و دعا های زمان کاشتن بذر از اهمیت بالایی برخوردار است.
* توجهات معنوی
در روايتى معتبر مى‌خوانيم كه امام صادق عليه السلام فرمود: «هنگامى كه حضرت آدم عليه السلام به زمين آمد تشنه وگرسنه شد. به جبرئيل شكايت كرد. جبرئيل گفت: زراعت كن. آدم عليه‌السلام گفت: دعايى به من تعليم كن. جبرئيل گفت: اين دعا را بخوان: اَللّهُمَّ اكْفِني مَؤُنَةَ الدُّنْيا وَكُلَّ هَوْلٍ دُونَ الْجَنَّةِ وَاَلْبِسْنِى الْعافِيَةَ، حَتّى تُهَنِّئَنِى الْمَعيشَةَ»
در حديثى ديگر فرمود: «هنگامى كه مى‌خواهى زراعت كنى يك مشت از بذر را بگير ورو به قبله بايست وسه مرتبه بگو: (أَفَرَءَيْتُمْ مَا تَحْرُثُونَ * ءَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ) سپس بگو: اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ حَبّآ مُبارَكآ وَارْزُقْنا فِيهِ.

مضرات آرد سفید:
نان سفید (نانى که سبوس گندم آن کاملاً گرفته شده باشد) بزرگ‏ترین لطمه را به سلامتى مردم مى‏‌زند. پوست گندم که به صورت سبوس درمى‏‌آید و به وسیله الک کردن از آرد جدا مى‏‌شود، دارای مواد مغذی بسیار زیادی است و شاید به همین دلیل سبوس گندم را پوسته عجیب و اسرارآمیز نامیدند، زیرا یکى از مهم‌‏ترین اعمال حیاتى موجودات زنده اکسیداسیون گوگرد آلى است و در بدن انسان ماده‌اى به نام گلوتاتیون وجود دارد که این اکسیداسیون را انجام مى‏‌دهد و گلوتاتیون از اسید گلوتامیک ساخته شده و این اسید گلوتامیک باید به وسیله غذاها هر روز وارد بدن شود و این ماده در هیچ‏‌ یک از غذاها به اندازه ‏اى که در گندم هست وجود ندارد.
از دیگر ضررهای نان سفید باید به این نکته اشاره کنیم که در نان سفید، فسفر و منیزیم که از عناصر حیاتى لازم براى بدن هستند وجود ندارد همچنین نان سفید در کاهش نسل بشر تأثیر دارد و آدمى را کم‏ خون مى‏‌کند چرا که ویتامین‌ها در افزایش نسل اثر گذار است و مهمترین ضرر مصرف نان سفید یبوست است که به ام الامراض تشبیه شده است چرا که یبوست سرچشمه بروز بسیاری از بیماری‌هاست.
برای تولید نان از چه دانه‌هایی استفاده کنیم؟ گزینه‌هایی مانند گندم، جو، ذرت، عدس، برنج در دست هستند. اسلام، استراتژی انتخاب دانه برای کشت و تولید نان را بدین گونه ترسیم کرده است:
امام رضا علیه‌السلام: فَضلُ خُبزِ الشَّعيرِ عَلَى البُرِّ كَفَضلِنا عَلَى النّاسِ ، وما مِن نَبِيٍّ إلاّ وقَد دَعا لاِكِلِ الشَّعيرِ وبارَكَ عَلَيهِ ، وما دَخَلَ جَوفا إلاّ وأخرَجَ كُلَّ داءٍ فيهِ ، وهُوَ قوتُ الأَنبِياءِ وطَعامُ الأَبرارِ ، أبَى‏ الله تَعالى أن يَجعَلَ قوتَ أنبِيائِهِ إلاّ شَعيرا.
برترىِ نان جو بر گندم، همانند برترىِ ما بر ديگر مردمان است. هيچ پيامبرى نيست كه براى خورنده‌ی جو دعا نكرده و براى او بركت نخواسته باشد و هيچ درونى نيست كه جو بِدان درآمده و همه دردها از آن بيرون نرفته باشد. آن، خوراك پيامبران و غذاى نيكان است. خداوند متعال، جز اين را نخواسته است كه خوراك پيامبران خويش را جو قرار دهد.

معیار های  آرد مطلوب:
ان امیرالمومنین‌(ع) کان لا یُنْخَل له الدقیق و کان یقول لا تزال هذه الامة بخیر ما لم یلبسوا الباس العجم و یطعموا اطعمه العجم فاذا فعلوا ذلک ضربهم‌الله بالذل(محاسن برقی ج۲)
آرد نان علی‌(ع) را الک نمی‌کردند و وی همیشه می‌فرمود: مسلمانان تا وقتی که به پوشیدن لباس غیر مسلمانان و خوردن غذای آنها رو نیاورده‌اند، مشکلی نخواهند داشت، اما وقتی به فرهنگ آنها رو آورند، خداوند نیز ذلت و بیچارگی را بر آنها چیره می‌کند.

مرحله خمیر کردن آرد:
قالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم : اُمْلُكُوا العَجينَ فَإِنَّهُ أَعْظَمُ لِلْبَرَكَةِ.
پيامبر خدا: خمير را خوب چنگ بزنيد، زيرا باعث بركت بيشتر می‌‏شود. (زيرا اگر خمير خوب هَم بخورد و نرم شود خمير مطلوب و خوبى مهيّا خواهد شد و با خمير خوب، نان بهتر پخته مى‏شود در نتيجه مقدار كمترى از آن تلف شده و دور ريخته مى‏شود، و اين معنىِ بركت بيشتر است).
ان علیا کان یعاتب غلمانه فی تخمیر الخمیر یقول هو اکثر للخبز. (قرب الاسناد ص۳۴)
حضرت علی‌(ع) به خدمت‌کارانش نسبت به نپوشاندن روی خمیر نان، اعتراض می‌کرد و می‌فرمود: قرار دادن خمیر در ظرف دربسته برای مدت مناسب، موجب بیشتر شدن مقدار بهره‌برداری از آن برای پخت نان می‌شود.

اندازه قرص‌های نان:
صغروا رغفانکم فان مع کل رغیف برکه.
قرص‌های نان را کوچک درست کنید که بهره‌برداری از نان بیشتر می‌شود.

میزان حرارت تنور:
ابعثی الینا بحرف رغیف یابس من الذی تجففه فی التنور.
برای ما از نان خشکی که در تنور خشک شده است بیاور.

نحوه مصرف نان:
امام باقر(ع) می‌فرمایند؛ پدرم امام سجاد‌(ع) وقتی تکه نانی را در زمین خانه پیدا می‌کردند (گرچه به اندازه‌ای بود که مورچه‌ای آن را حمل می‌کرد) به همان مقدار از قوت اهل خانه کم می‌کردند.